Yn de trijetalige gedichtebondel Gjin grinzen, de reis (2004) is de dit jier mei de Gysbert Japicxpriis bekroande skriuwer Durk van der Ploeg ien fan de trijentweintich dichters dy’t him útlei op it tema reizgjen. De oersettingen fan de fersen kamen fan in ryklik ynternasjonaal selskip oan oersetters: Susan Massotty, David Colmer, Klaas Bruinsma, Elske Schotanus en ûnderskreaune. De twa lêstneamden brochten ûnder mear it lange, ferheljende gedicht ‘Reis nei it uterste lân’ fan Van der Ploeg nei it Nederlânsk oer, skriuwer en fertaler David Colmer soarge foar de Ingelske oersetting.
‘Reis nei it uterste lân’ hat yn foarm en styl wat wei fan de epyske, breed opsette fersen, sa’t dy yn Van der Ploeg syn bondel Troch kadastrale fjilden (2003) te finen binne. It gedicht sels is my winliken justjes té breed. Mei troch it gebrûk fan de earste persoan meartal, hâldt de dichter it direkt persoanlike bûtendoarren, in eigenskip dy’t men faker yn de poëzij fan Van der Ploeg tsjinkomt. It ien en oar is fan dy gefolgen dat syn wurk sa altemets in beskate retoaryske kant útskaait. Ek ‘Reis nei it uterste lân’ is dêr net alhiel frij fan.
De oersetting fan Van der Ploeg syn bydrage nei it Nederlânsk wie in heikerwei. My heucht dat wy, op fakânsje yn it ferdronken lân fan Saeftinghe oan de Skelde, ús de tosken stikken bieten op wurden as ‘tijs’ en útdrukkings as de ‘glêzen wein’. It idioom fan Van der Ploeg, it giet, lykas sa faak yn syn omfangryk oeuvre, fier bûten it behyplike en behelplike Frysk-Nederlânsk Hânwurdboek (1984) om. Fierders wie it saak om it nedige omtinken te jaan oan de ritmen, want dêr moat it gedicht it foar in part fan hawwe. Van der Ploeg, dy’t de tekst autorisearre, koe goed wurde mei de Nederlânske fertaling, dat op basis fan dy tekst sette de Australyske skriuwer David Colmer – hy wennet sûnt 1991 yn Nederlân – him oan de Ingelske oersetting fan it gedicht.
Gjin grinzen, de reis, in inisjatyf fan de stifting Cepher, dat ta stân kaam yn gearwurking mei Omrop Fryslân, hie in multymediaal karakter. Yn it radioprogramma Omnium waarden de trijentweintich dichters dy’t harren bydrage oan ‘de Reis’ joegen, ûnderfrege oer it tema reizgjen. Yn datselde programma lies elke dichter syn/har gedicht foar. By de útjefte fan de blomlêzing – Michiel Postma soe foar de fernimstige foarmjouwing fan it boek de Liuweprint 2004 krije – waard in CD foege, wêrop’t alle foardrachten, fan Elmar Kuiper, Arjan Hut, Albertina Soepboer, Aggie van der Meer oant en mei Abe de Vries, nochris ôfharke wurde koenen. It ynterview mei Durk van der Ploeg en syn foardracht fan ‘Reis nei it uterste lân’ is hjir te beharkjen.
REIS NAAR HET LAATSTE LAND
Zolang er open water is en slib, en zon en maan tot in het
Onwetende over het landijs scheren. Zolang de nacht sterren neerzet
Tot voor de kust, door broze dromen van genade worden wij gewekt.
Wij eten staande van geëmailleerde schalen en beuken de dorpel vast onder
De deur. Voor een reis naar het stervende land jagen wij de honden en doen
de paarden
Oogkleppen voor. Oordeel dat ons moet treffen nu hoer en bastaard rusten
Onder de sikkel van de maan. Lichtloodsende sterren wijzen ons noordwaarts
Over meridiaan en poolcircel. Hoe ver reikt ons gaan, wellicht tot in het ijs?
De tragiek van de droom weerspiegeld in het gebogen postuur van
de slikwerker.
Wij wonnen land uit zee en bewerkten het. Ons werd vadems toegemeten
Op aanwassende diepten. Onder de zeespiegel haalden wij binnen wat ons
Toekwam aan verte en kim. De aarde zou zich vermenigvuldigen onder
Onze handen. Wij erfden kwelderland in eeuwenoud landijs, maar het lot
kon ons
Niet vergeten. Bij het tij dat de dood ons overviel en de reis, eeuwig
aangezegd,
Begon, ontvluchten wij het haardvuur. Over ijs gingen wij op reis naar de
Laatste vore om die met de balsem van ons verdriet achter ons te laten.
Zee die haar eigen water is, water dat de afgrond zijn zwijgend oordeel
Oplegt, hoe lang hebben wij in de verborgen voortgang van de dingen jouw
Diepten vertrouwd en de troost van je mompelende golven verstaan?
Wind? Wij vertrouwden op de wind die ons het zeil deed opsteken als wij
met
Het eiken zwaard het diep overstaken dat onvermijdelijk het onze zou zijn.
Hoe meten wij de tijd ons niet is toekomt? Hoe wegen wij zwaartekracht?
Zwemmers zijn wij die aarzelen en op Gods genade drijven tot een vlaag
Van twijfel ons achterhaalt in het eeuwige uur die verlangens breekt al hout.
Onderweg raakt een vis, op weg naar zijn paaiplaats,
Vast in het ijs, de laatste lucht borrelend voor de bek
Hoe kan ik kappend naar lucht helpen de natuur te redden?
‘t Staal van de bijl staat averechts op het leven.
Hoe kap ik een gat naar het verdronkene?
In het ijsland baart zijn lijkwagens met vrouwen
Die rouwen achter dunne sluiers van troost en wraak;
De geur van hun reukwater smacht naar leven.
JOURNEY TO THE OUTER LAND
As long as there are mudflats and open water, sunlight and moon-
Shine skimming beyond knowing over the icecap, as long as night
Brings out the stars at sea, our brittle dream will wake us from grace.
We eat standing from enamel bowls and pound the doorstep into place.
For a journey to the outer land, we whip the dogs, blinker the horses.
Judgement will come upon us now that we whore and basterd take their ease
Beneath the sickle moon. Shining pilot stars lead us up north beyond
Meridian and polar circle. How far can we go, maybe onto the ice?
The tragedy of dream reflected in the crook back of the mud digger.
We pushed back the sea and worked the soil. We were allotted phantoms.
Of land and ever deeper. Below sea level we grabbed our share of distance
And horizon, forcing earth to multiply beneath our hands. We
Inherited salt meadows under ancient icecaps but fate did not forget us.
When the tide of death came in and the journey, announced forever,
Began, we fled the fire in the hearth. Over ice we went, travelling to the
Last furrow to leave it behind with the balsam of our sorrow.
Sea that is its own water, water that imposes it silent judgment
On the abyss, how long amid the secret progress of things have we trusted.
To your depths, understanding the consolation of your mumbling waves?
Wind? We relied on the wind that had us raise the sail when, with our oaken,
Sword, we crossed the depths we could not help but claim as our own.
How to measure time that won’t be ours? How to weigh gravity?
We are hesitant swimmers adrift on the mercy of God until fit
Of doubt will come upon us in the eternal hour that snaps our hopes like
sticks.
Caught in the ice on its way to spawning grounds,
A fish, its last breath bubbling from its mouth.
How can I help save nature by hacking for air?
The steel of the axe is at odds with life.
How do I hack a hole to the drowned?
The land of ice brings forth hearses with women,
Mourning behind their veils of solace and vengeance;
The scent of their cologne is life itself.
Boppesteand artikel is it twadde part fan in trijelûk oer de dichter Durk van der Ploeg. It lêste diel ‘De sirkel rún. Oer de poëzy fan Durk van der Ploeg’ ferskynt healwei novimber yn de skriftlike ferzje fan it tydskrift De Moanne.
