Cornelis van der Wal hat in nije bondel mei poëzy yn it ljocht jûn, Kristus Pavlov, trijentritich gedichten, dy’t in wat tuskenbeiden ûntfangst krigen hat. Ik ferwiis datoangeande nei de resinsjes fan Abe de Vries (Friesch Dagblad), Eppie Dam (Leeuwarder Courant) en Jelle van der Meulen (Friese literatuursite).
Van der Wal hat, sa lit er
op syn site witte, muoite mei guon ynterpretaasjes fan syn wurk.
Karakterisearrings as “kwasy-mystyk” binne him yn it ferkearde kielsgat
sketten. Ek wol er net beskuldige wurde fan “blasfemy”, in troch himsels
opbrocht begryp, him ynjûn nei oanlieding fan De Vries syn ynterpretaasje fan
it titelgedicht fan de bondel. Hoewol’t de resinsint yn kwestje oanjûn hat dat
“it om fiergeande ynterpretaasjes [giet], dy’t der likegoed in moai ein neist
sitte kinne…”, is it oardiel neffens Van der Wal “der fier by troch”,
sterker, it besprek sels – hy rept fan “in papagaaibesprek” – neamt er in
spultsje fan “wraak” en “kwealaster”. Dy (spitigernôch net beärgumintearre)
kwalifikaasjes bringe him ta it sizzen dat er it “ûnbegryplik” fynt dat
“it Deiblêd soks pleatse wol.”
It is mar goed dat it Friesch
Dagblad dat al wollen hat, want hie dat net it gefal west, de krante hie in
grut probleem hân. Mei syn ferwyt oan it adres fan it Dagblad hat Van der Wal
it yn essinsje oer de frijheid fan de resinsint. Wol er mei syn klacht werom
nei âlde tiden, dat is te sizzen: Moatte de haadredaksjes fan in Friesch
Dagblad of Leeuwarder Courant as âlderwetsk stjoerende KGB-aginten elke
resinsje neirinne op harren (etyske) gaadlikens? En dat allegearre omdat de
ynhâld fan it krantespul him tafallich net noasket? My tinkt it
ûnbegryplik dat Van der Wal soksoarte ferlet – it oanstellen fan in fier boppe
resinsint stelde Autoriteit dy’t alles yn “goede” banen liedt – op syn site
pleatst.
Troch him yn de diskusje oer
de resepsje fan syn wurk te bejaan, hat de dichter him op glêd iis bejûn. Dat
is in kar. Lykwols, as Van der Wal ferge wurdt wat oft der no krekt ferkeard is
oan de ynterpretaasjes fan syn poëzy, dan jout er, frjemd genôch, net thús.
Nee, hy makket him der fan ôf mei in fette jij-bak, in lilk “ik haw wat betters
te dwaan” of in diktaat lykas dit: “It riedsel moat in riedsel bliuwe.” Dat
wurket fansels net. It is ien fan beide: óf de dichter hâldt him stil en lit
syn gedichten foar harrensels sprekke óf hy bejout him yn it striidperk en komt
mei in beärgumintearre wjerwurd, yn it bysûnder op de ynterpretaasje(s) fan it
titelgedicht. Van der Wal docht lykwols gjinien fan beide. It iennige wat er
mei dy healslachtigens berikt, is it oerein hâlden fan in beskaat kweatinken en
ferûngelike wêzen.
Yn alle trije de resinsjes
oer it wurk yn Kristus Pavlov wurdt winliken in klassyk probleem fan de
literêre krityk oan ’e oarder steld, te witten dat fan de fersteanberens. Ek
Van der Wal hat him dêr mear as ien kear om bekroade, koartby yn syn resinsje
fan de bondel Tin (2010) fan Arjan Hut, in besprek, wêryn’t er de fraach stelt:
“Wat wol de dichter no eins útdrukke?” De dichter moat neffens Van der Wal net
allinnich oarspronklik, mar ek fersteanber wêze, want oars “kinne jo der net
sa’n soad mei.” Gjin wurd by liigd, it stiet der werklik: - Keunst, je moatte
der wat mei kinne. Hawar, fersteanberens dus. Op grûn fan de kritearia sa’t dy
troch Van der Wal oan poëzy steld wurde, moat ien as Ate Grypstra fansels ek it
rjocht jûn wurde en freegje yn de diskusje oer it titelgedicht ‘Kristus
Pavlov’: Wat wol Van der Wal no eins útdrukke, of sa’t er it moai smeulsk
formulearret: “Ik fûn it oars wolris aardich om it ris oer de ynhâld te
hawwen...”
Lykas sein, Van der Wal
spilet, as de kniper op de skine komt, fan ruten, sa’t dat ûnder mear ek it
gefal wie by de krityk op syn resinsje fan de
bondel Tin fan Arjan Hut. Wol in resinsint neigean wat de faak
tsjustere, troch symbolyk dreaune poëzy fan Van der Wal – sirkels, slangen,
krusen, stiennen, sinne(god en -timpel) – no krekt nei foaren bringe wol, dan
soe in close reading fan de tekst in probaat middel wêze kinne om wat mear
“ferljochting” te skeppen.[1] Faaks kin troch dy foarm fan
literatuerkrityk ek te foaren kommen wurde dat de dichter op grûn fan syn
gauris oan de stjerrewikkerij en esotery ûntliende symboalen, begripen en
motiven lykas dat fan ‘de ûnreinheid’ bygelyks yn de hoeke bedarret fan
de tsjustere astrologe en de net al te frisse spirituele zweefteef Mellie
Uyldert.
Ta beslút. Cornelis van der
Wal lit yn de diskusje oer de tuskenbeiden resepsje fan syn bondel Kristus
Pavlov, en yn it bysûnder oer it titelgedicht, witte: “Ik wol graach serieus
nommen wurde as dichter.” Dat smeekgebed, foarsafier’t it al gjin klacht is, is
der fansels ek by troch, gjin bondel ommers dy’t sa breed en djip en op safolle
plakken ûnder it loerizer lein is as Van der Wal syn lêste. Dat de
ferskillende ynterpretaasjes fan syn wurk him net noaskje, dat seit mear oer de
dichter as oer syn resinsint(en).
[1] De suvere
close reading is net it minste ynstrumint om mear greep te krijen op in
literêre tekst, al betsjut dat net dat ik dêrmei werom wol nei de
autonomistyske literatueropfetting en it tinken dat yn de tekst alles mei alles
gearhinget, dat der gjin mosk fan it dak falle kin of... ensfh. In gedicht as
‘Kristus Pavlov’, mei dêryn de tsjustere, elliptyske sin "Under in stien
troch in slange lutsen syn krús, / it hollekessen." – yn syn foardracht
fan it fers leit de dichter, wûnderlik genôch, de klam op ‘lutsen’ – is as elk
oar gedicht gjin absolút sletten en op himsels steand gehiel. In ynterpretaasje
fan de poëzy ferget ek in close reading fan de maatskippij en kultuer, dêr’t de
tekst yn ûntstien is en yn funksjonearret. Sjoch fierders De leugen op ’e dyk (s. 21) / De leugen op de weg
(s. 48), mei dêryn in tal opfettings en oanrikkemandaasje oangeande
literatueranalyze fan de literatuerkritisy Odile Heynders en Geert
Buelens.
