‘Wat te dwaan hjir op
ierde?’ Neat oars as dy fraach lêst Eeltsje Hettinga ôf fan it gesicht fan de
man op in skilderij fan Henk Krist. ‘Hettinga is by útstek de dichter dy’t byldzjende keunst yn
syn wurk behellet. Segene mei in skerp en fynfielend each, wit er meastal
essinsjes bleat te lizzen, sawol fan it keunstwurk as fan it minskebestean.’
Dêr is syn nijste poëzy-útjefte gjin útsûndering op. ‘Ikader’ is de
yntegrearjende mar tagelyk ek wat ûneigen klinkende titel fan de bondel. It
skift mei deselde namme kin de lêzer paadwiis meitsje. It earste fan de sân
fersen begjint mei in sitaat fan Bas Jan Ader, de konseptueel-keunstner dy’t yn
1975 net weromkaam fan in plande solotocht yn in neatich sylboatsje oer de
Atlantyske Oseaan. Hettinga besiket Aders driuw te tsjutten om reizgje te
wollen nei ‘in lân, dat dy / hjit en folget en net mear loslit,’ de see as ‘in
famke dat ropt.
Yn Aders performances spilen lykwicht en fallen in foarname
rol. Ader bongeljend oan in beamtûke boppe de sleat; Ader mei in swiperke de
Amsterdamse grêften ynfytsend; Ader dy ’t op de naal sit fan in filla –
Hettinga ferwiist der allegearre nei. Lykwicht, wit ek de dichter, soarget dat
in minske himsels en it libben yn ‘e macht hat, en opwoeksen is tsjin ‘it
ferlies, it sneuveljen.’ Mar de swiertekrêft ropt; troch Ader hieltyd in
hantsje holpen, as woe er mei elke fal in foarskot nimme op wat net te kearen
is.
Subtyl leit Hettinga in ferbining tusken it fal-tema en de
oseaanreis. Heech op ‘e naal fan de filla begjint it al, want dêr ‘bringt in
twirre oer de kliffen / oer de Pacific
de dei út it lykwicht, / rûgelet it lichem / dat ierde har lûken net te
boppe komt / âljend by it dak del.' Hjir ha swiertekrêft en wide fierten
deselde eigenskippen: beide lûke likehurd.
Ofgeand op it iepeningsfers soe Ikader ek noch wei hawwe
kinne fan Ikarus: ‘Hear / yn de skeante fan de terpen / it wetter syn rin, / it
twirjen fan de wyn, / it sûzjen by in tommeljen / fan wa’t taastend nei de
sinne / de weagen plûnzje liet.' Mar
fierder bringt ús de lêswize Ik-ader en ik Ader. Wêrby’t wy, neist de persoan
fan de dichter, tinke moatte oan al dy ienlingen – Hettinga syn fraaie bondel
stiet der fol mei – dy’t har ôffregen, en foar safier’t se libje dat noch altyd
dogge: wat te dwaan hjir op ierde?
Miskien sokke moaie rigels skriuwe: ‘By alle herinneringen
dy’t my / opnimme en ynslute / wit ik it wetter spegel fan ieuwen.' / Dat is
koele wittenskip op it rantsje fan treast. Mear kin in keunstner net fan ús
meitsje.
